Vandaag werd hij negentig. Het zou een mooie dag moeten worden maar ja, bezoek was niet toegestaan. Zijn dochter mocht nog net zijn lievelingsgebakje in de sluis zetten. De ‘iPadzuster’ zorgde vervolgens dat er videocontact kon zijn. Hij op zijn kamer peuzelend aan zijn gebakje, zijn dochter thuis met hetzelfde gebakje. ‘De oorlog was ook niet leuk, het was af en toe behoorlijk spannend,’ zegt hij, ‘maar dan konden we tenminste nog samen zijn. En nu, je weet niet waar de vijand zich ophoudt en je bent volkomen alleen. Dat is erger dan toen.’ Ik reken even, toen de oorlog begon was hij tien, een kind nog. Toen ik dit hoorde moest ik denken aan de opmerking die ik hoorde bij een van mijn traumaleermeesters: ‘Kinderen zijn beter af in een onveilig oorlogsgebied waar de bommen vallen maar samen zijn met hun ouders, dan op veilig terrein maar gescheiden van hun ouders.’ Het geeft aan hoe belangrijk contact is, en wat vertrouwde mensen in je omgeving betekenen. Niet alleen voor kinderen, ook voor grote mensen.
Stephen Porges[1] zei afgelopen week in een videofilmpje wat de corona crisis en de maatregelen die dit vergt betekenen voor het zenuwstelsel. We hebben elkaar nodig om onszelf te kalmeren, te co-reguleren. En als we te lang geïsoleerd zijn dan worden we negatiever en defensiever. Ik wil er aan toevoegen dat, hoewel het voor iedereen een grote aanslag op het zenuwstelsel is, het dat voor kinderen in het bijzonder is. Want hun zenuwstelsel is nog volop in ontwikkeling en nog zeer kwetsbaar. Zeker bij hele jonge kinderen. Zij hebben letterlijk de aanraking nodig, het oogcontact, de kalmerende woordjes. Ze zijn uitermate sensitief voor spanning en stress en slaan die spanning op in hun lijf. En stress is er meer dan genoeg.
Bijvoorbeeld bij geboortes. De bevalling gaat in een andere setting dan normaal, de hulp voor ouders is anders en strikt georganiseerd en kraamvisite wordt zoveel mogelijk geweerd. Wat een fantastische tijd had moeten zijn is gevangen in een cocon van onzekerheid en stress. Dan de kinderen. Door de sluiting van KDV’s en scholen moeten peuters en kleuters zichzelf bezighouden in huis terwijl hun ouders proberen te werken. Als dat niet lukt, kan de spanning oplopen. Of ze hebben ouders met een vitaal beroep die vaak onder grote tijdsdruk en lang achter elkaar moeten werken en hun kinderen nauwelijks zien. Zij mogen dan wel naar het KDV of naar school maar daar is het, zonder de andere kinderen, niet meer zoals het was en minder vertrouwd. Oudere kinderen moeten hun schoolwerk doen in bijzijn van hun ouders die gesplitst worden tussen aandacht voor de kinderen en hun eigen werkzaamheden. Als dat niet goed lukt, loopt de spanning op. Allemaal aanslagen op het zenuwstelsel doordat de stresshormonen door het lijf kunnen gieren. In huis is er aan contact met elkaar niet te ontkomen en is er soms onvoldoende ruimte om even te ontsnappen aan de ander.
De andere kant is de situatie van mensen die alleen wonen en geen bezoek meer krijgen of zelfs niet meer mogen krijgen. Je kunt met elkaar mailen of appen maar Porges geeft aan dat het zenuwstelsel nog meer gebaat is met elkaar horen, zien en oogcontact hebben. Dus Facetimen, Skypen of andere vormen van videobellen zijn een betere vorm van contact onderhouden. Je wordt weer werkelijk gezien, kunt elkaar weliswaar niet aanraken maar toch, ogen kunnen strelen, handen kun je tegen het scherm tegen elkaar leggen, je kunt een luchtkus geven. Dat warmt het hart en laat je voelen dat je niet alleen bent. Dat hebben we in deze tijd broodnodig. Het is niet de ideale manier maar op dit moment wel de beste manier die we hebben.
Margreet Jansen[2] schreef er een prachtig gedicht over. Ik citeer hier de laatste regels.
laten we
door ‘vast te houden’
aan afstand
als ultiem gebaar
hartverwarmend
ruimte geven
aan het leven
en elkaar.
[1] Stephan Porges is bekend van de polyvagaaltheorie en specialist op het gebied van het zenuwstelsel. Hij is emeritus professor in de psychiatrie en leider aan het Trauma Research Center. Voor het filmpje zie https://www.youtube.com/watch?v=6FGTHm6R4pc&t=3s
