Met deze regel uit een gedicht van Judith Herzberg begin ik vaak bij een lezing over rouw. Ik, als mens liefhebber van controle, wil natuurlijk het liefst zoveel mogelijk zekerheid in het leven. Weten waar ik aan toe ben, de touwtjes in handen. Maar daar trapt het leven niet in en komt met onverwachte wendingen. En tegelijk vind ik dat ook een avontuur want dan moet ik weer aan de bak. ‘Waarom die haast, weet jij wanneer je werk af is’ dichtte Willem Hussem al. Nooit dus, altijd komen er wendingen, nieuwe inzichten of mooie aanvullingen.
Onlangs verscheen de vijfde druk van Met mijn ziel onder de arm, het boek dat mij na aan het hart ligt. Misschien wel het meest van al mijn boeken. Dat komt ook omdat de theorie en mijn persoonlijke verhaal daarin parallel lopen. De eerste publicatie was in 2011, we zijn nu acht jaar verder. In samenwerking met anderen kwam er ook weer nieuw licht op de verliescirkel.[1] In wezen is de cirkel en zijn de stappen op de cirkel nog hetzelfde, alleen staan bij elke stap nu twee woorden. Zoals Welkom en Contact: zo was het vanaf het begin af aan uitgewerkt in mijn boek maar Contact stond niet op de cirkel. Het bijzondere is dat in de allereerste versie van de cirkel in nog eerdere publicaties, er Contact stond in plaats van Welkom. Nu zijn die twee woorden weer verenigd. Zo geldt dat bij iedere stap, het was er al in de inhoud, maar niet op de cirkel. Dat geldt niet voor het woord dat bij Betekenisgeving is toegevoegd, een woord waar ik me eerst toe moest verhouden. Daar is Roeping aan toegevoegd maar met mijn katholieke achtergrond heeft dat een bepaalde associatie. Met het Engels woord Calling kan ik me echter heel goed verbinden. Je geeft betekenis aan wat jou is overkomen in je leven en je wordt erdoor geroepen. Er is een roep om je leven anders vorm te geven door bijvoorbeeld een andere studie op te pakken, van baan te veranderen, een boek te schrijven, meer aandacht aan jezelf en je geliefden te gaan besteden, je niet meer te laten opslokken door je werk. Het verlies heeft iets in je wakker gemaakt waarvoor je je ogen niet meer kunt en wilt sluiten. Je zegt opnieuw welkom tegen het leven en tegen anderen maar de manier waarop is door de verlieservaring anders geworden. De draad weer oppakken? Wellicht maar die draad is nu anders gesponnen nu het verlies door je leven verweven is.
Soms is er zo’n aha momen, je kent dat wel. We starten in het najaar met de podcastserie De Verliescirkel en toen ik in de eerste aflevering iets over de verliescirkel mocht zeggen vertelde ik bij de stap Rouw en Intergratie over de uitspraak van filosoof Jean Jacques Suurmond: Rouw is liefde die zijn adres is kwijtgeraakt. Ik vind dat de mooiste uitspraak over rouw die er bestaat. Vervolgens keek ik nog eens naar mijn boek, naar de titel: Met mijn ziel onder de arm en ik zie de prins op de voorkant die een hart onder zijn arm draagt. Ik kende in de tijd dat ik het boek schreef de uitspraak van Suurmond nog niet maar ik snap nu waarom die mij zo aanspreekt: we zeggen beiden hetzelfde. Dat dat niet eerder tot mij doorgedrongen is. De menselijke geest werkt soms langzaam.
Ik ben blij met deze nieuwe druk. Heb je een eerdere versie? Je hoeft geen nieuwe aan te schaffen, die is nog prima. Behalve Roeping vind je er alles in, en Roeping heb ik hierboven kort uitgelegd. Het zal vast niet de laatste ontwikkeling zijn.
Riet Fiddelaers-Jaspers
[1] In het nog te verschijnen boek Taal van Transitie, over omgaan met verlies in de werkomgeving, dat ik samen met Jakob van Wielink en Leo Wilhelm schrijf, wordt de transitiecirkel opgenomen. Op basis van die ontwikkeling, heb ik de verliescirkel iets aangepast.
